Год назад с защиты Куропат началось сложное время во взаимоотношении силовых структур и людей, которые выражали любые протесты. Троллейбус №37, День Воли, Марши «тунеядцев» запомнились беларусам жесткими разгонами и ощущением, что милиция тебя не бережет, а наказывает. Мы нашли двух экс-сотрудников силовых ведомств, которые согласились рассказать о том, чем занимались. У каждого из них своё отношение к прошлой работе, но одно эмоциональнее другого.

Герой першы, пажадаў застацца ананiмным. Пять гадоў працаваў у крымiнальным вышуку

Ёсць тып людзей, у якiх міліцыя выклiкае розныя эмоцыі: ад непавагі да скрайняй нянавiсці. Раней гэта былі крымінальныя злачынцы, сёння да іх далучыліся праціўнікі цяперашняй улады, зброяй якой яны лічаць праваахоўныя органы. Заканамерна, што і з пункту гледжання сярэднестатыстычнага мiлiцая абодва тыпы будуць адносіцца да катэгорыі парушальнікаў закона. Паміж імі будзе ўзаемнае непрыняцце, гэта вечныя антаганісты. Яны не памiрацца, таму што на адны i тыя ж рэчы глядзяць па-рознаму. Але ж я, як юрыст, лічу, што глядзець можна з правага боку, можна з левага, а iсцiна будзе недзе пасярэдзiне. І вось гэта будуць рэалii. Казаць, што ўся мiлiцыя – гады, тое ж самае, што казаць «усе журналiсты цi ўрачы прадажныя». Усе мы людзі, і ўсе мы розныя.

Мой бацька – міліцыянер, таксама ў міліцыі служыў бацькаў дзядзька. Бацькi мае простыя, з сялян. І сам я звычайны хлопец, нарадзiўся ў правiнцыйным горадзе, дзе пражыў да васямнаццацi гадоў, з перыядычнымi летнімі выездамi на вёску да адной цi да другой бабулi. Менавіта адтуль мая беларуская мова. Для мяне мова – не фетыш, за якi абавязкова трэба змагацца, а штодзённы iнструмент, якім я карыстаюся, i які я нясу у свет. Гэта адна з маiх мiсiй: каб ня ўмерлі.

Кагнітыўны дысананс: міліцыянер, размаўляе па-беларуску, нешта ня так. Цяпер я не перажываю нi за правых, нi за левых, нi за мову, нi за сцяг.

Мне трэба навесцi парадак у сябе ўнутры – толькі пасля стане магчымым вучыць жыць іншых. Знешні свет – гэта праекцыя свету ўнутранага, таму не варта шукаць свабоду і радасць звонку: яны знаходзяцца ва ўнутраным свеце кожнага чалавека. А інакш можна бясконца скардзіцца на дзяржаву, мянтоў, суседзяў і г.д. Я лічу, што цяпер умовы ў нашай краіне даволі спрыяльныя: жывi, вучыся, працуй, гадуй дзяцей. Хочацца – гавары па-беларуску і вучы мове іншых, выдавай кніжкі, гандлюй пагоняй, насі вышыванку, ці што каму па душы.

25 сакавіка ў сталіцы затрымалi ці ня тысячу чалавек. Да адміністрацыйнай адказнасці прыцягнулі 1/10. Самых буйных ізалявалі, напаўбуйных пакаралі штрафам, у астатніх запісалі імёны і выпусцілі. Дазволеныя акцыі ў іншых гарадах прайшлі мірна. Усё, краіна жыве далей. Гвалт працягваецца ў фэйсбуку і ў незалежнай прэсе, дзе дублюцца адныя i тыя ж фотаздымкi – сілавікі ў поўным рыштунку затрымліваюць пенсіянераў і вядомых апазіцыянераў. Я ня веру карцінкам, але спрабую аб"ектыуна разабрацца, каб на гэтай падставе зрабiць самастойныя высновы. Гэтаму, у тым лiку, мяне служба ў мiлiцыі навучыла. Першае ўражанне звычайна выклікае шквал эмоцый. А калi пачынаеш разбiрацца, часцяком атрымліваецца адваротная карціна: той, хто спярша падаваўся пацярпелым, аказваецца правакатарам ці большым злодзеем. Але для гэтага трэба правесцi праверку, апытаць бакі, вывучыць рэчавыя доказы. Канечне, з людзьмі, а асабліва са старымі, трэба абыходзіцца больш лагодна. Нехта з маладзейшых атрымаў дручком па дупе. Але я зусім не абавязаны голасна праклінаць амапаўцаў, каторыя ўпяцёх пад рукі-ногі заносілі чалавека у спецыяльны аўтатранспарт. Гэта не разгон, а эвакуацыя.

KYKY: А што вы адчуваеце?

N: Я нiчога не адчуваю, вось прыкладна, як вы.

KYKY: Я адчуваю. Але спрабую разабрацца.

N: А я на ўсё гэта гляджу, як на футбол.

KYKY: Як на гульню?

N: Так. А гэтыя гульцы па-сур"ёзнаму стараюцца, выкладваюцца. I «людзі ў чорным», i «з белымі крыламі». І трэнеры іхныя шчыруюць таксама – міліцэйскія начальнікі і «правадыры» нязгодных. Гэта карцінка для аматараў. А рэальная гульня вядзецца над iмi, на глабальным узроўнi.

Пракачаўся АМАП, форму новую панасіў, рыштунак. З іншага боку – незалежная прэса падвайстрыла інфармацыйнае пяро, грамадзянская супольнасць пратэсціла самадапамогу.

Паглядзiце на дэмакратычны Захад: у Еўропе ці ЗША палiцэйскiя ў такім самым рыштунку аналагічна рэагуюць на парушэнне грамадскага парадку. У любым грамадстве ёсць незадаволеныя, нехта марыць пра рэвалюцыі: «Мы стары свет зруйнуем да аснавання, а затым мы наш, мы новы сьвет збудуем». Хто быў нічым, той будзе ўсім. Добра атрымлiваць вопыт, назіраючы за чужымі памылкамі. Я быў ва Ўкраіне пасля Майдана і не пачуў вялікай радасцi ад простых людзей. У 2014 годзе быў шчыры пад"ём, а ў выніку памянялася элiта – i што? Рэвалюцыя часта прыводзіць да ўлады не самых чыстых людзей, авантурыстаў, якія на словах дбаюць пра народ, а на справе толькі пра ўласныя амбіцыі ды кішэнь.

Я жыву тут i перажываю за ўсё, што тут адбываецца. Мне хочацца, каб у нашай краіне было культурна і спакойна, ўтульна і ўежна ўсім ахвочым. Вось чаго я хачу, а не «гэй, кругом урагі, даеш мову, сцяг хутчэй». Усё гэта ў мяне і так ёсць. Развівайся фізічна, расці духоўна, завядзі сям"ю, рабі сваю працу. Магчыма, гэта занадта рамантычна і ідэалізавана, але лепей так, чым несці пачуццё нянавiсці ды агіды. Калi ўнутры бардак, ён жа будзе i звонку. Калi хочаш нешта змянiць, пачнi з сябе.

Медыа можа накідаць зручны калажык у Photoshop, зрабіць падборачку, смачна гэта падаць, і ў чалавека будзе фармірвацца патрэбная ўстаноўка, ён стане глядзець пад патрэбным вуглом, думаць інакш. Вы, журналісты, вельмі сур"ёзныя людзі. Вы зброя. Раней пісьменнікі былі ўладарамі душ чалавечых, а цяпер блогеры і журналісты.

Замест таго, каб ламаць ці разграбаць паследствы, непажаданую сiтуацыю трэба папярэдзіць. Асабліва гэта тычыцца катэгорыі невыпраўляемых людзей, якія за сваё жыццё праводзяць за кратамі дзясяткі гадоў. Украў – выпіў – у турму. Дзяржава павінна кантраляваць іх. Калі ён пяць разоў адсядзеў за цяжкія злачынствы, то чаго чакаць ад такога грамадзяніна? Магчыма, ён выправіцца за гэты пяты раз, але практыка паказывае, што малаверагодна. Ён выйдзе ды зноў абрабуе кагосці ці заб"е. Таму і патрэбна такая сістэма, якая б не толькі карала, але найперш рабiла прафілактыку.

З дзяцінства я прыняў, што злачынства – гэта кепска, а тыя, хто са злачынствам змагаюцца, робяць добрую справу. Дзеля людзей, а не дзеля палітыкаў.

Я не ведаю, што будзе, калі здзейсняцца ўтапічныя тэорыі, чалавецтва зажыве ў гарадах-сонцах. Я не ўпэўнены, што гэта ўвогуле магчыма. Мне падаецца, што чалавечая прырода ня зменіцца, пры любой уладзе будзе існаваць катэгорыя людзей, якія не ўжывуцца з астатнімі ў гарманічным справядлівым грамадстве. Нехта будзе красці, забіваць ці весці сябе іншым ненармальным чынам. Адпаведна заўсёды будзе іншая сіла, каторая будзе гэтаму супрацьдзейнічаць. Каб была пэўная раўнавага. Калі гэты баланс парушаецца – ідзе ўсплеск злачыннасці. Мы ўжо праходзілі гэта не адзін раз. Цяпер сітуацыя ўраўнаважылася.

KYKY: З вашага погляду, усе тыя, хто зараз сядзяць у турме, – гэта зло?

N: Не, зразумела. Але ж, калі вы запытаецеся ў тых, хто сядзіць, яны ўсе адкажуць, што не вінаватыя. Прынамсі, мне не сорамна за гады маёй працы. Зрабіў зло – атрымай кару. За ўсё трэба адказваць, але ж такога, каб на цябе павесілі забойствы, крадзяжы ды іншыя злачынствы, а ты анёлак, якого бросілі гніць у турму – не, такого няма. Не буду чапляць палітычныя выпадкі: гэта не мая вайна. А што датычыцца звычайных крымінальных справаў, то тут я ўпэўнены.

KYKY: Жартуюць, што шмат супрацоўнікаў міліцыі (АМАП – яе частка) не вельмі добра спяць. Ці так гэта?

N: Сніцца нешта? Наадварот. Нічога не сніцца. Калі я з міліцыі сыйшоў, толькі тады пачало нешта сніцца. Але ж толькі саслужыўцы – тыя, з кім працаваў. Ахвяра ці злодзей – гэта канвеер. Гэта звычайная праца, якую ты праз сабе не прапускаеш. Зрабіў сваю працу і пайшоў далей, пакінуўшы чалавека на волю лёсу, следства і суда. Новы дзень прынясе нешта новае.

Пасля школы я паступiў у Акадэмiю МУС, дзе атрымаў адукацыю юрыста, а таксама вайсковую выпраўку праз спецыфіку навучання. Акадэмія – даволі дэмакратычнае месца. Адэкватна і на годным узроўні выкладаецца гісторыя, прававыя дысцыпліны. Некаторыя спецыяльнасці выкладаліся па-беларуску.

Як у Cавецкім Cаюзе, ідэалогіі ў нас не было. Па адным з прадметаў пісаў курсавую пра БНР.

Пасля сканчэння Акадэміі абавязковая адпрацоўка пяць гадоў. Вырашыў вярнуцца ў свой родны горад, працаваў у крымінальным вышуку. Я досыць пабачыў: жыццё грамадскіх нізоў, крыўду і боль, бруд і ману, збiтых і забiтых… Мяне ў гэтым плане ўжо нiчым не здзiвiш, затое ёсць, з чым параўноўваць сваё і чужое жыццё. Не скажу, што я цынiк, але ж стараюся рэальна глядзець на рэчы.

Бычыце, я не волат, я мусіў займацца аналiтычнай працай, а затрымлiваць злодзеяу павінныя спецыяльна навучаныя людзі (АМАП, СОБР і т.п.), якiя мусяць працаваць аўтаматычна, а не думаць пра асобу правапарушальніка. Бо інакш можна атрымаць нож цi кулю. Гэта я і лічу асноўнай задачай падобных падраздзяленняў. Ну а дручкі i разгоны… Гэта «іздержкі праізводства». Наўрадці байцы атрымліваюць асалоду ці прымаюць падобную працу за нейкае геройства. Гэта работа, выконванне загаду начальства, якое ў сваю чаргу атрымала загад ад дзяржаўнай улады, якую ў сваю чаргу прызначыў народ.

KYKY: А чаму нельга сказаць сiстэме «не»?

N: А таму што ты частка сiстэмы і мусiш выконваць загад. Калi загад крымiнальны – адмаўляйся. Разбярыцеся самі, як сябе павесці супрацоўніку ў цяперашнім прававым полі: недазволенае масавае мерапрыемства, людзi парушаюць адміністрацыйнае заканадаўства, мусяць быць затрыманымі, а там разбяруцца. Справядлiвасцi у свеце няма. Ні на Ўсходзе, не на Захадзе. Ня будзе анiякай абсалютнай дэмакратыi. Гэта станецца тады, калi у свеце будзе адна карпарацыя. А цяпер толькі змяняюцца глабальныя ды рэгіягальныя жандармы.

Калi моцна перажываць з-за палітыкі, псiхiка можа не вытрымаць. Служба ў мiлiцыі выпрацавала ў меня цвярозы погляд, стрэсаўстойлiвасць, а таксама ўменне дамаўляцца з людзьмі. Трэба ператрываць эмацыйную хвалю, а потым разважаць і прымаць рашэнні. Людзi ж не разбiраюцца ў сутнасцi, а пачынаюць кідацца эмоцыямі. Лагiчнае асэнсаванне адбудзецца і ўсведамленне ісціны да некага абавязкова прыйдзе, галоўнае, каб не было поздна.

Виталий Королев. Драматург, бывший сотрудник МВД

В 2006 году я заканчивал исторический факультет БГУ, кафедру археологии. В тот момент жизни мне были интересны две вещи, между которыми я выбирал: серьезно заниматься наукой или пойти «служить Родине», как мои деды-герои Советского Союза, прошедшие войну. Сейчас это все воспринимается, как один большой штамп, но в тот момент я реально думал, что, выбрав второй путь, смогу сделать эту страну лучше и приносить пользу своей семье и обществу.

Меня брали в аспирантуру Академии наук, но Георгий Штыхов, легенда беларуской археологии, мне как-то сказал: «Ты можаш стаць археолагам, праца цiкавая, але ж багатым ты нiколi не будзеш». Тогда это было чистой правдой, сейчас, насколько я знаю, увы, ситуация не изменилась: наука, которая не приносит денег в бюджет, а всего лишь работает на познание и анализ культуры, обречена выживать зачастую за счет энтузиазма самих ученых. В общем, посмотрел я тогда на тридцатилетний пиджак лучшего археолога страны и пошел работать в МВД.

Я не буду говорить, где я работал, никаких секретов нет, просто объяснять долго и скучно. Скажу только, что преступников я в глаза не видел, из пистолета стрелял только в тире, короче, «писарем отсиделся». Но шесть лет, проработанные в системе, не прошли зря – опыт это был колоссальный.

Если бы не эти годы, я бы наверняка не начал писать, ведь моя первая пьеса как раз об этом: о системе и человеке в ней.

Кстати, я вот подумал, что в ней (пьеса «Участковые», – прим. KYKY) несмотря на то, что сюжет полностью придуманный, очень подробно освещается вопрос, на который я сейчас отвечаю. Но тем, кому лень читать 25 страниц, я расскажу вкратце про то, что такое служба в милиции.

Так вот, служба в милиции – это постоянный компромисс. Компромисс между работой и семьей, между потребностью самореализоваться и выходом на пенсию в 45 лет. Порой это компромисс между «исполнением долга» и совестью. В принципе, из этого моего пафосного определения многое понятно. Я не хочу рассуждать о мифах и правдах, которые существуют в обществе о милиции. Я могу рассказать о более глобальном понятии, о системе взаимоотношения. Дело в том, что в силовых структурах работает четкая система подчинения и субординации. Пошло это все из армии: если солдат не выполняет приказ и не бежит в атаку, командир должен его расстрелять, иначе никто не побежит в атаку. Но, как мне однажды сказали на военных сборах, армия без войны – это все равно, что секс без женщины. Войны у нас, слава богу, нет, а силовые структуры абсолютно объективно должны существовать и в мирное время, поэтому так и получается.

Главный принцип взаимодействия людей в МВД звучит так: «Я - начальник, ты - дурак. Ты - начальник, я - дурак». Всё. Обсуждению не подлежит.

Здравый смысл и логика второстепенны перед приказом. И это обидно. Не потому, что, закончив восемь классов, крайне недалекий и спивающийся товарищ Шипилов приказывает тебе, офицеру, складывать упавшие с деревьев листья квадратными кучками, а не круглыми – и ты делаешь именно так. Не потому, что это поможет Беларуси процветать, а потому, что у него погоны майора, а у тебя лейтенанта. И он просто невзлюбил тебя и пытается самоутвердиться. Нет, это даже не обидно – это смешно. Обидно, что этот же майор Шипилов имеет власть, которую использует не на благо общества, а на благо себя самого. Вот что обидно. Неправильно, когда человек, который получил хоть какую-то должность, начинает сначала самоутверждаться, потом думать о своем благополучии и только потом, в лучшем случае, делает что-то для пользы других. Но «в семье не без урода», «по одному человеку не стоит судить обо всех». Да. Но в этой системе именно шипиловы чувствуют себя, как рыба в воде, именно они там сидят, пока их не вынесут вместе со стулом. Именно их не мучает совесть и рефлексия.

Если кто-то скажет, что я, мол, воспользовался этой статьей, чтобы поквитаться, то, наверное, будет прав. Но что делать, если когда на мне были погоны, я не мог сказать, что я прав, даже когда действительно был прав? Что делать, если после службы в МВД я запомнил не умных и понимающих начальников, которые, естественно, есть, а глупого и озлобленного Шипилова? Что делать, если мне стыдно, что я носил погоны, когда вижу, как три ОМОНовца заталкивают в автозак пенсионера? Это мое видение. У меня спросили, а я им поделился.

Заметили ошибку в тексте – выделите её и нажмите Ctrl+Enter

Сущ., кол во синонимов: 2 обувь (119) сандалия (7) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов

Вид национальной обуви. Деревянные сандалии в форме скамеечки, одинаковые для обеих ног. Придерживаются на ногах ремешками, проходящими между большим и вторым пальцами. В настоящее время их носят во время отдыха или в ненастную погоду … Вся Япония

Гэта - (яп.) сандалии с деревянными подошвами на высоких опорах в Японии. (Энциклопедия моды. Андреева Р., 1997) … Энциклопедия моды и одежды

гэта - г эта, нескл., мн. ч. (обувь) … Русский орфографический словарь

науки вызвольные - гэта значыць гуманітарныя … Старабеларускі лексікон

рекше - гэта значыць … Старабеларускі лексікон

Saints Row The Third Разработчик Volition, Inc … Википедия

Современная гейша Внешний вид гейш и юдзё (проституток, например, ойран) подчинён строгим правилам. Работницы карюкай должны внешне соответствовать своему опыту в … Википедия

- … Википедия

Изображение коробки диска с игрой, который распространяется в Европе Разработчик ACE Team Издатели Valve (Steam) Iceberg Interactive (DVD) Tripwire Interact … Википедия

Книги

• Мястэчка , Мікола Адам. Гэта раман, які пераварочвае ўяўленне пра літаратуру для падлеткаў і аб падлетках, адначасова, аднак, разлічаны таксама і на дарослую аўдыторыю. Першы сезон знаёміць чытача з жыхарамі… электронная книга
• Пярэваратні ў пагонах і без , Сяргей Пляскач. Гэта кніга пра дзяўчынку з глухой вёскі, дзе яна зазнае здзекі ў сям’і, у школе. А з кожнага кутка ўвесь час чуе, што ўсе праблемы вырашаюцца з дапамогай грошай. І кабзмяніць сваю жыццё,… электронная книга

Гэ́та (яп.下駄) - традиционные японские сандалии на деревянной подошве, которые надеваются к кимоно. Выполняются одинаковыми для обеих ног. Подошва обуви представляет собой деревянную платформу, закрепленную на одном, двух или трех поперечных брусках («зубах»). Каблуки-«зубы» могут иметь различную высоту в зависимости от назначения гэта. На ноге обувь закрепляется с помощью ремешков, соединенных между большим и указательным пальцами ноги.

История

Первые изображения гэта на свитках с рисунками относятся к Х веку нашей эры. В начале XVIII века с появлением новых инструментов, гэта перешли в массовое производство. В то время они стали модной обувью в Эдо (Токио). Их оформление становилось все более затейливым, и Сёгунат, орган который наказывал простых людей за излишнее внимание к собственному внешнему виду, даже запретил ношение покрытых лаком моделей. Сначала гэта носили только простолюдины: в высокой обуви было удобно снимать плоды с деревьев, передвигаться по мокрой земле и пр. Со временем сандалии на деревянной подошве стали носить и представители высших сословий. Их обувь мастера украшали золотой парчой, росписью, резьбой, колокольчиками.

Со временем сформировалось четкое разграничение типов гэта – сандалии с закругленными углами носили священнослужители и зрелые мужчины, классические прямоугольные – мужчины средних лет, наклоненные вперед – актеры. Женские модели четко указывали на возраст их обладательниц. Гэта были основной обувью японцев в течение нескольких веков. Самое большое количество пар было реализовано в 1955 году – 93 миллиона. Примерно с этого же времени в Японии начала распространяться европейская обувь, а популярность гэта стала угасать. В настоящее время их обычно надевают в храмы и на традиционные праздники. Также гэта носят гейши и люди, должность которых обязывает ходить в традиционном костюме.

Виды

– самые древние гэта эпохи Яёй. Их носили японские крестьяне, чтобы не погружаться ногами в грязь, пересаживая проростки риса. Существование тагэта является опровержением теории о том, что этот вид обуви изначально появился в Китае.

– ивовые гэта для неторжественных случаев, которые носили японские гейши в конце XVII века. Платформа-скамеечка на двух «зубах» имеет округлую форму.

Поккури-гэта (коппори-гэта) – роскошно декорированные гэта с полой подошвой из древесины павалонии, предназначенные для гейш, майко, гэйко, кабуро и камуро. Имеют платформу высотой от 10 до 20 см, скошенную под носком. Высота разновидности поккури — окобо-гэта – от 7 до 11 см.

Кири-гэта – мужские гэта темных цветов без каблуков или с небольшими «зубами». Могут иметь полузакрытый верх.

Хиёри-гэта (тошихиса-гэта) – парадная мужская обувь на двух тонких «зубах». Гэта этого типа могут быть обтянуты кожей или иметь съемные носки, защищающие от влаги.

Сукэроку-гэта (фунагата) — гэта актеров японского театра Кабуки с округлой подошвой–«лодочкой» и одним высоким «зубом».

– железные гэта, предназначенные для тренировок воинов сюгэндо (ниндзя, ямабуши). Чтобы ноги не разъезжались, сандалии скреплялись между собой цепью.

— гэта на лезвиях или железной проволоке для катания на льду.

Культаваму пісьменніку Адаму Глобусу (Уладзіміру Адамчыку) 29 верасня спаўняецца 60 гадоў. З гэтай нагоды «НН» паразмаўляла з пісьменнікам пра ягоную творчасць і сям’ю.

«Наша Ніва»: Што застанецца пасля Адама Глобуса праз 100 гадоў?

Адам Глобус : Я ўсё ж правільна займаюся кнігамі. Мы так усе спадзяваліся на інтэрнэт. А дзе цяпер наша «Літара.нэт», дзе «Кнігі.ком»? Усе рассыпаецца, а мы так стараліся! А кніжачкі, якія я пісаў яшчэ ў 1980-я, застаюцца. Можа, і праз 100 гадоў застануцца. Папера ўсё ж самы надзейны носьбіт інфармацыі.

«НН»: Які свой даробак вы лічыце найбольш важным?

АГ : Як усе нармальныя людзі - дзяцей, унукаў. А калі ў творчасці, то таксама тое, дзе я пішу пра сваіх дзяцей, унукаў, жонку, пра сваіх сУчаснікаў, якіх вельмі люблю.

Вось гэтую гіперрэалістычную прозу, напісаную з гумарам. Спадзяюся, яна будзе камусьці цікавая. Ці будуць цікавыя мае малюнкі? Спадзяюся, што так. Асабліва тыя, што звязаныя з Мінскам, з Вільняй, са станаўленнем мінскай сталічнасці, мінскай урбаністыкі як з’явы. У хрэстаматыях жа не проста ўпісваецца прозвішча, а ўпісваюцца тэмы. Напрыклад, вайны, рэвалюцыі ці станаўлення мінскай сталічнасці. І я адзін з тых людзей, хто браў удзел у гэтым станаўленні нашай дзяржаўнасці. Мусіць, гэта застанецца. А можа, і не.

«НН»: Вы сябе ўяўляеце па-за межамі Мінска?

АГ : Вядома, уяўляю. Я палічыў, што пражыў болей за 2 гады ў Барселоне. Я пражыў у Сочы 2 гады, у цёткі. Я шмат дзе пажыў. У Вільні, мабыць, больш за год. У родным Койданаве ў дзеда з бабай жыў, калі нарадзіўся. А колькі гадоў я правучыўся і пражыў у Маскве, працуючы! Я б шмат бы дзе мог жыць. Вось нават у Сочы. Жыў бы на беразе мора, купіў бы малпу, фатаграфаў бы яе, назваў Чыча (смяецца) .

«НН»: Вы любіце эпатаж?

АГ : Эпатаж любіць мяне. Гэта ўзаемна. Вось ёсць рэчы, якія не атрымаюцца аднабакова. Гэта як каханне. Павінна быць узаемнасць.

«НН»: Некалі вы эпатавалі публіку, калі пачалі першым ужываць слова «чэлес».

АГ : Што значыць першым? Яно ж заўсёды было, як і «похва», і «секель», і «смочкі». Яно проста не гучала на шырокую публіку. Я надаў гэтым словам літаратурную каштоўнасць, зрабіў з іх мастацтва. Для прасоўвання гэтага трэба была і смеласць. А яшчэ адыграла сваю ролю прафесійная мастакоўская адукацыя. Калі побач са мной сядзіць аголеная жанчына ці мужчына, то гэта не абавязкова я ў лазні ці збіраюся займацца сэксам. Здараецца, канечне, што натуршчыца закахалася ў нейкага мастака, але гэта такая рэдкасць насамрэч.

«НН»: Чаму вы пачалі пісаць пра сэкс?

АГ : Бо мне абрыдлі пісьменнікі, якія пішуць пра вайну. У нас культ гэтых партызанаў, вайны, забіць чалавек, а чым болей ты заб’еш, тым лепей. Культ камікадзэ, культ забойцы, горы трупаў, узнагароды за трупы. А за нараджэнне дзяцей не даюць узнагароды. Гэта ж нармальны занятак, прыемны. А ён у нас забаронены быў. Я пачаў прапагандаваць, што сэкс - гэта добра, што эротыка - гэта цудоўна, што чалавек - стварэнне не толькі ваяўнічае і агрэсіўнае, але яшчэ і эратычнае. Ёсць вычварэнцы, якія ад забойстваў атрымліваюць задавальненне, але я не з такіх.

«НН»: Старэйшае пакаленне вас моцна крытыкавала?

АГ : Яны прыдумалі ігнараванне. Напрыклад, Быкаў, які збудаваны цалкам на забойствах, проста мяне не заўважаў. Брыль вось крытыкаваў адкрыта, выступаў супраць. Але ён і супраць Набокава выступаў, і супраць Лімонава. Я не ведаю, супраць каго ён не выступаў. Шкада, што цяпер не друкуюць ягоныя дзённікі. Мы б там пабачылі, што ён выступаў супраць усіх.

Малюнак унука пісьменніка

«НН»: Вы шмат кахалі ў сваім жыцці?

АГ : Не, кахання шмат не бывае. Гэта з’ява ўнікальная, гэта такая перадгульня. Каханне - гэта не сэкс, вядома. Каханне даецца нам як узнагарода за нашае існаванне. Так, кахання шмат не бывае. Максімум, можа, тры разы.

«НН»: Алексіевіч апошнім часам стала казаць, што каханне даецца чалавеку Богам, каб не страшна было паміраць.

АГ : Яна ж па-руску гаворыць, яна слова «каханне» не ведае. Яна гаворыць аб «любві». Любоў можа быць да радзімы, да бацькоў, да каго заўгодна. І да каго Бог даў нам любоў? Я атэіст, анархіст, таму мне прырода дала.

«НН»: А за сваё жыццё не былі блізкія да таго, каб прыйсці да Бога?

АГ : Наадварот, ад гэтага трэба як мага хутчэй уцякаць. Глядзіце, колькі цяпер на гэтай глебе цемрашальства і ідыятызму. Мне здаецца, што трэцяя сусветная будзе рэлігійнай вайной - з мусульманскім светам.

«НН»: Вы зноў эпатуеце.

АГ : Ды ну, вайна ідзе па перыметры мусульманскага свету. Калі ісламскі свет сутыкаецца з хрысціянскім, будысцкім, кітайскім, не важна якім, там узнікае напружанне. А калі ўзнікае напружанне, то гэта вайна. І 11 верасня 2001 года - гэта пачатак трэцяй сусветнай вайны.

«НН»: Часцей можна пачуць пра пагрозу «рускага свету».

АГ : Нам свае болькі бліжэйшыя. Расія ваюе з хрысціянскімі краінамі, напрыклад, Украінай, і ходзіць у абдымку з ісламскімі фундаменталістамі ў Чачні. Гэта поўная шызафрэнія.

«НН»: Вы мелі шмат бізнэс-кантактаў з Расіяй, жылі ў Сочы. Вы разумееце Расію?

АГ : Не. Была кропка, калі мой бізнэс у Расіі скончыўся. Справа ў тым, што пісьменнікі, якія жылі ў Мінску, не маглі ўжо зразумець патрэбы новай расійскай літаратуры, кіно. Быў фільм «Бумер», дзе гурток ідыётаў і крэтынаў скраў машыну. Калі задацца пытаннем, нашто яны скралі тую машыну, то рускія разумеюць, а беларусы - не. У Расіі гэта культавы фільм. А я і нашы аўтары ўжо не разумелі іх матывы.

Калі справа дайшла да крымскай вайны, то ўзорам сталі такія пісьменнікі, як Серафімовіч з «Жалезным патокам». Тады мой бізнэс у Расіі скончыўся, і я больш не раблю кніжак для рускага чытача. Цяперашні расійскі чытач хварэе на шавінізм, імперскасць, часам на фашызм. Мяне вельмі здзівіла летам, калі выйшаў з майстэрні і ўбачыў па пояс голых людзей, усіх у свастыцы. Міліцыя іх не чапала. Калі чалавек выбіў свастыку на грудзях, то пытацца ў яго ўжо няма пра што. Гэта былі фанаты «Зеніта». Але я не магу ў гэтай вайне адназначна прыняць і ўкраінскі бок. Я вельмі доўга прымаў украінскі бок і падтрымліваў іх да 2017 года. А потым пабачыў, што ўкраінскі бок для мяне таксама не адназначны.

«НН»: А чаму?

АГ : Для мяне ёсць Беларусь як абсалютная каштоўнасць, а ўсе астатнія суседзі для мяне роўныя. Калі латышы пачнуць заўтра ваяваць з літоўцамі, то я не ведаю, які бок я займу. Ці калі палякі пачнуць ваяваць з Літвой за Вільню, то я не магу сказаць, што адразу займу літоўскі бок. І той нейтралітэт, які ў нас ёсць на сёння, хай ён і слабы, яго трэба трымацца. Баюся, праўда, што не атрымаецца. Нас увесь час будуць разрываць. Галоўнае, каб не разарвалі папалам. Гэта шчасце, што мы паспелі нейкі час пажыць агульным целам. Калі цяпер нейкі ідыёт ходзіць і паказвае, што тут была мяжа пад Заслаўем, то хочацца даць яму ў рыла. Я не езджу ў Беласток і не кажу, што тут была мяжа. Не езджу ў Варшаву і не кажу, што Расія з Германіяй мяжуюць тут. І ў яго ёсць прыхільнікі. І многім муляе, што мяжа знаходзіцца тут. Гэта столькі ахвяр і крыві, калі мы зноў пачнём дзяліць межы.

«НН»: На 17 верасня кожнага года столькі спрэчак у сацыяльных сетках, чым быў гэты дзень для нас.

АГ : Гэта быў дзень уз’яднання Беларусі. І кожны беларус павінен памятаць, што гэта ягоны дзень. Канечне, імкнуліся да гэтага. І мой бацька пра гэта пісаў, і Танк пісаў, і Таўлай. Шмат для каго гэты дзень стаў драмай, але не для беларускага народа. Яго і Арсеннева вітала, і Колас, і Купала, і ўся беларуская класіка.

Але калі пачынаюць казаць, што Купала - кепскі паэт… Ведаеце, усе, хто кажа, што Пушкін - дрэнь, гэта ворагі рускага народа. Мы прынялі Купалу як нашу моўную і культурную каштоўнасць. І любая знявага Купалы - гэта знявага беларускага народа. І чалавек, які гэта прамаўляе, будзе пакараны. Так ці інакш.

«НН»: Чаму не паўстаў нейкі знакавы, вялікі раман пра наш час?

АГ : Не трэба значнасць рамана мераць аб’ёмам. Я напісаў раман «Дом», ён пра сям’ю. У СССР сям’я не была каштоўнасцю. Савецкі чалавек быў звышчалавекам, а звышчалавеку не абавязкова мець бацьку, за бацьку ў яго Сталін. Не абавязкова мець маці. Сямейныя каштоўнасці з’явіліся толькі ў час перабудовы. Пачала выходзіць газета «Сям’я», загаварылі пра сямейныя каштоўнасці. І я напісаў раман пра такія каштоўнасці. Здаецца, усё проста: трэба любіць тату, маму, дзяцей, дбаць пра сваё, бараніць сваё. Нас гэта ўратуе ўрэшце.

«НН»: Гэта і хрысціянскія каштоўнасці.

АГ : І я ж іх не адмаўляю, я проста не магу прыняць такую колькасць рытуалаў. Канечне, яны супадаюць з біблейскімі каштоўнасцямі. І я лічу, што мой раман важны для беларускага народа.

«НН»: Пра што вы часцей сёння думаеце: пра мінулае ці пра будучыню?

АГ : Я шмат думаю пра мінулае. Шмат што хацелася б наноў пераглядзець. Пра будучыню я абавязаны думаць, пра сваіх дзяцей, пра ўнукаў.

«НН»: Каго вы любіце яшчэ, апроч сваёй сям’і?

АГ : Усіх, але крыху меней. Люблю сваю сям’ю, люблю ўсіх, каго любіць мая сям’я, люблю свой народ і сваю дзяржаву. Мяне здзіўляе, калі людзі кажуць: «Я беларускі патрыёт, але Англія лепшая». Тады вызначыся, хто ты.

«НН»: Але вас шмат хто лічыць мізантропам.

АГ : Ці мала хто каго кім лічыць. Мізантроп - гэта чалавеканенавіснік. Але я не такі. Я люблю людзей, пішу людзей, мне цікавыя людзі. Для мізантропа чалавек не каштоўнасць. Ён хаваецца за багоў, за цемрашальствам, любіць больш хамячка, чым суседа. А я толькі чалавекам і займаюся. Я ж не павінен толькі парадныя партрэты пісаць. Я пішу мастацкі вобраз, пішу з гумарам, а не дзеля абразы.

«НН»: Вы шмат гадоў пражылі разам з жонкай. У чым сакрэт?

АГ : Мне пашанцавала, калісьці да мяне прыйшлі суседзі і сказалі, што баяцца прадаваць чужым людзям кватэру і прапанавалі прадаць мне ўдвая танней за яе цану. Мне гэтая прапанова спадабалася. Таму цяпер у мяне дзве кватэры: мая і жончына. У нас дзве студыі. Маючы такую раскошу, можна сысці ў майстэрню і перачакаць канфлікт.

У нас супадзенне ў густах - у мастацтве, у літаратуры. Я заўсёды лічыў, што стварэнне сям’і - гэта яшчэ і эканамічны праект. І палова тваіх грошай - гэта грошы жонкі. Перад тым, як пасварыцца з ёй, ты павінен падумаць, што ты можаш страціць палову сваіх грошай. Шмат такіх рэчаў, які цэментуюць адносіны. Я лічу, што шмат якія рэчы можна і трэба дараваць. Рэўнасць я лічу шкоднай рэччу. Для чалавека рэўнасць як забаўка, робіць жыццё вострым. Чалавек у рэўнасці можа дагуляцца да трагедыі, як Атэла з Дэздэмонай. І азарт для мяне шкоднае пачуццё. Яны асляпляюць чалавека. Гэта трэба выкідваць са свайго жыцця. Убачыў нешта - прамаўчаў. Пасварыліся - ідзі папі вады ды супакойся. Не гарэлкі, а вады. І нават калі ты не просіш прабачэння, то проста прамаўчы. І калі ты даруеш чалавеку, то і ён табе даруе. У мяне голых цётак поўная майстэрня, і іншы чалавек раўнаваў бы.

«НН»: А калі вы зразумелі, што рэўнасць шкодная?

АГ : Яшчэ з першай жонкай.

«НН»: З братам [пісьменнік Міраслаў Адамчык. Псеўданім - Міраслаў Шайбак - «НН»] вы сварыцеся?

АГ : Канечне. Мы ж звычайныя людзі. І ў нас з ім розныя погляды шмат на што. Я вось лічу, што ў яго вялікія літаратурныя здольнасці, а ён іх ігнаруе. Бацька лічыў, што ягоныя літаратурныя здольнасці лепшыя, чым у мяне.

«НН»: Вам было не крыўдна?

АГ : Малодшых дзяцей звычайна любяць больш. Таму не. Я гэта прымаў як дадзенасць. Бацькі лічылі, што купілі браціка для мяне. Я павінен быў вадзіць яго ў яслі, адзін раз яго там забыўся. Хаця сам у трэці клас хадзіў. Брату здаецца, што ён мяне даглядае, а мне здаецца, што я яго. У рамане «Дом» у мяне ёсць фраза, што паміж любога з сяброў і брата я заўсёды абяру брата. Гэта можа пашкодзіць усяму чалавецтву, але для маёй сям’і будзе правільны выбар. Чаму я не зрабіў кар’еру ў ЦК ці ў дзяржаўнай службе? Бо казаў, што параюся з бацькам, маці. На мяне глядзелі як на дурня і пыталіся, што для цябе важней: ты ці сям’я. І я абраў сям’ю.

«НН»: Дурное пытанне, але вы ганарыцеся сваімі дзецьмі?

АГ : Чаму дурное? Я заўсёды гляджу на гэта праз сваіх бацькоў, дзядоў. Ці ганарылася мая мама мной? Ці ганарыліся дзед з бабай бацькам? Не. Яны лічылі, што ён шмат палітыкуе, што гэта шкодна. Дзядзька бацькаў Ян Шайбак займаўся палітыкай, быў у Грамадзе, і гэта ўсё скончылася ўцёкамі з краіны, жыццём пад Данцыгам. Гэта была драма. Чалавек змагаўся за сацыяльную роўнасць, а скончылася ўцёкамі.

Дзед з бабай заўсёды казалі: «Вовачка, толькі не палітыкуй, не лезь ні ў якія партыі». Ці ганарыўся бацька мной? Увесь час крытыкаваў. А вось маці казала: «Мае дзеці самыя прыгожыя». Гэтак і я лічу, што мае дзеці самыя прыгожыя. І я іх люблю. І гэтага дастаткова. А ганарыцца - гэта не сямейная каштоўнасць. І я заўсёды буду на іх баку.

«НН»: Да ўнука ў вас мацнейшае пачуццё, чым да дзяцей?

АГ : Не, прырода правільна дзеліць. У дзіцяці павінна быць маці і бацька. Я так лічу. Калі нараджаецца ўнук, то бабуля дапамагае значна болей, чым дзядуля. І дзядуля прыродзе ўжо непатрэбны. Таму мужчыны і жывуць меней. Не таму, што шмат п’юць.

«НН»: Размоваў з бацькам моцна не хапае?

АГ : Моцна. Я нават піць кінуў, бо з кім піць? Раней можна было з бацькам, з Сысам. Гэта была адна з матывацый. Можна было размаўляць з бацькам пра літаратуру, палітыку, пра ўсё на свеце. Мне пашанцавала, што я магу разгарнуць бацькаву кнігу і паслухаць яго. Буду і да 85-годдзя нешта рыхтаваць з ягонага. Ён пражыў 67 гадоў, нямнога. Мяне абурала несправядлівасць, што бацька памёр, а вось гэтая сволач жыве. Для мужчыны гэта дзікая катастрофа. Ты адчуваеш, што апынуўся на беразе магілы. І частка цябе правалілася там, на Кальварыі. Маці не стала пяць гадоў таму. Мама нечакана сказала мне: «Ты так перажываеш сыход бацькі, што нам з табой трэба радзей сустракацца, трэба аддаліцца. І калі ўсё здарыцца, табе не будзе так балюча».

«НН»: Вы часта думаеце пра смерць?

АГ : Так, часам аж занадта. Халезін казаў: перастань ты гэта рабіць. Але гэта мая тэма. Я нарадзіўся між трох могілак. Калі табе тры ці чатыры гады, то ты ўслухоўваешся: музыка грае, можа, кагосьці нясуць хаваць. Так мяне прымушалі днём спаць, а калі кагосьці хаваюць, то спаць не трэба. І калі музыка, ты радасны выскокваеш на вуліцу, дзе там нясуць. Калі малады памірае, то гэта драма, дзяўчыну маглі хаваць у вясельнай сукенцы, ішло ўсё Койданава хаваць, абмяркоўвалі жаніхоў, хто вінаваты. І калі ты жывеш з дзяцінства ў гэтым, то гэта твая тэма.

«НН»: А што вас радуе?

АГ : Кажуць, што ў 60 гадоў у чалавека расце самаацэнка. І праз пару дзён я пачну сябе любіць і паважаць яшчэ болей. У рэстаўратара Валодзі Ракіцкага ў 60 нарадзіўся першы сын, а потым другі. Во гэта мяне радавала. Мы працавалі з ім разам на рэстаўрацыі касцёла ў Амсціславе. Ішлі раніцай купацца ў сцюдзёную рэчку, гэта мяне радавала. Дзеці радуюць. Ядзя кніжку напісала і выдала. Унук радуе, што ўзяўся за вучобу. Мяне радуе, што я набіраю школу Глобуса і буду вучыць дзяцей пісаць. Я збіраю падлеткаў, яны адпраўляюць заяўкі. Я буду прыходзіць да людзей, якія хочуць пісаць, слухаюць мяне. І гэта будзе не нейкая школа абстрактнага пісьменніка, а школа Глобуса.

«НН»: Што б вы хацелі атрымаць у падарунак на дзень нараджэння?

АГ : Каб журналісты мяне болей не падстаўлялі. Каб на падставе іх матэрыялаў на мяне не заводзіліся справы.

Трэба было б дарабіць «Збор твораў», абраць найлепшае. Хацелася б, каб я атрымаў гэты падарунак. Я дамаляваўся да персанальнай выставы ў Парыжы. А збор твораў хацелася, хай невялікі, у чатырох тамах мо. Тое, што застанецца праз мяне праз 100 гадоў. У Буніна ёсць запавет, каб збор твораў не пачыналі з апавядання «Перавал», і ўсе ягоныя зборы твораў пачынаюцца з «Перавалу». І я б не хацеў, каб там быў пераклад палесцінскага паэта Муін Бсісу. Мы неяк рыхтавалі нумар «Беларусі» пра мір, я пераклаў верш Апалінэра і Германа Гесэ, але мне сказалі, што гэта не тое і трэба верш палесцінскага паэта, які змагаецца супраць Ізраіля. Ну не трэба палесцінскі паэт Муін Бсісу ў гэтым зборы твораў.

Гутарыў Зміцер Панкавец, фоты Волі Афіцэравай